Liệt Bell là tình trạng gây ra sự yếu cơ đột ngột ở một bên mặt. Thường thì tình trạng này là ngắn hạn và cải thiện qua nhiều tuần. Liệt Bell khiến nửa khuôn mặt có vẻ như bị xệ xuống. Cười chỉ có một bên, mắt bên bị ảnh hưởng khó nhắm lại.
Bệnh liệt Bell còn được gọi là liệt mặt ngoại biên cấp tính không rõ nguyên nhân. Nó có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Nguyên nhân chính xác không được biết. Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do sưng nề và kích thích dây thần kinh điều khiển các cơ ở một bên mặt. Bệnh liệt Bell có thể do phản ứng xảy ra sau khi nhiễm virus.
Các triệu chứng thường bắt đầu cải thiện trong vòng vài tuần và hồi phục hoàn toàn sau khoảng sáu tháng. Một số ít người tiếp tục có một số triệu chứng liệt Bell kéo dài suốt đời. Hiếm khi bệnh xảy ra nhiều lần.
Triệu chứng
Các triệu chứng của liệt Bell xuất hiện đột ngột và có thể bao gồm:
- Yếu nhẹ đến liệt hoàn toàn ở một bên mặt – xảy ra trong vòng vài giờ đến vài ngày.
- Khuôn mặt rũ xuống và khó thực hiện các biểu cảm trên khuôn mặt, chẳng hạn như nhắm mắt hoặc mỉm cười.
- Chảy nước miếng.
- Đau quanh hàm hoặc đau trong hoặc sau tai ở bên bị ảnh hưởng.
- Tăng độ nhạy cảm với âm thanh ở bên bị ảnh hưởng.
- Đau đầu.
- Mất vị giác.
- Thay đổi lượng nước mắt và nước bọt tiết ra.
Hiếm khi bệnh liệt Bell ảnh hưởng đến dây thần kinh ở cả hai bên mặt.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Đi khám ngay nếu bạn gặp bất kỳ loại yếu liệt nào vì bạn có thể bị đột quỵ. Liệt Bell không phải do đột quỵ gây ra, nhưng các triệu chứng của cả hai tình trạng bệnh đều giống nhau.
Nếu bạn bị yếu cơ mặt hoặc chảy xệ, hãy đến gặp bác sĩ để tìm ra nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Nguyên nhân
Mặc dù nguyên nhân chính xác gây bệnh liệt Bell xảy ra không rõ ràng nhưng nó thường liên quan đến việc nhiễm virus. Các loại vi-rút có liên quan đến bệnh bao gồm các loại gây ra:
- Vết loét miệng và mụn sinh dục, còn được gọi là vi-rút Herpes simplex.
- Thủy đậu và zona, còn được gọi là vi-rút herpes zoster.
- Bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn do vi-rút Epstein-Barr gây ra.
- Nhiễm Cytomegalovirus.
- Bệnh về đường hô hấp do adenovirus gây ra.
- Bệnh sởi Đức hay còn gọi là rubella.
- Bệnh quai bị do virus quai bị gây ra.
- Cúm, còn được gọi là cúm B.
- Bệnh tay chân miệng do coxsackievirus gây ra.
Dây thần kinh điều khiển cơ mặt đi qua một ống xương hẹp trên đường tới mặt. Trong bệnh liệt Bell, dây thần kinh đó bị viêm và sưng lên – thường liên quan đến nhiễm virus. Ngoài ảnh hưởng đến cơ mặt, dây thần kinh còn ảnh hưởng đến nước mắt, nước bọt, vị giác và xương nhỏ ở vùng tai giữa.
Các yếu tố nguy cơ
Bệnh liệt Bell thường xảy ra hơn ở những người:
- Đang mang thai, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ ba, hoặc đang ở tuần đầu tiên sau khi sinh.
- Bị nhiễm trùng hô hấp trên, chẳng hạn như cúm hoặc cảm lạnh.
- Bị bệnh tiểu đường.
- Huyết áp cao.
- Béo phì.
Bệnh liệt Bell hiếm khi tái phát. Nhưng khi điều đó xảy ra, thường có tiền sử gia đình bị tấn công nhiều lần. Điều này cho thấy bệnh có thể liên quan đến gen.
Biến chứng
Các triệu chứng nhẹ của bệnh thường biến mất trong vòng một tháng. Các biến chứng có thể xảy ra:
- Tổn thương không hồi phục đối với dây thần kinh mặt của bạn.
- Sự tái tạo bất thường của các sợi thần kinh. Điều này có thể dẫn đến sự co cơ không chủ động của một số cơ nhất định khi bạn đang cố gắng di chuyển các cơ khác, được gọi là “sự đồng động bắt chước”. Ví dụ, khi bạn cười, mắt ở bên bị bệnh có thể nhắm lại.
- Mù một phần hoặc toàn bộ mắt và không nhắm lại được. Điều này xảy ra do tình trạng khô quá mức và trầy xước lớp vỏ bảo vệ trong suốt của mắt, được gọi là giác mạc.
Chẩn đoán
Không có xét nghiệm cụ thể nào cho bệnh liệt Bell. Các bác sĩ có thể nhìn vào khuôn mặt của bạn và yêu cầu bạn di chuyển cơ mặt. Bạn được yêu cầu nhắm mắt lại, nhướng mày, nhe răng và cau mày, ngoài việc thực hiện các động tác khác.
Các tình trạng bệnh khác – chẳng hạn như đột quỵ, nhiễm trùng, bệnh Lyme, tình trạng viêm và khối u – cũng có thể gây ra yếu cơ mặt giống như bệnh liệt Bell. Nếu nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn không rõ ràng, bác sĩ có thể đề nghị thêm các xét nghiệm khác, bao gồm:
- Điện cơ (EMG). Thử nghiệm này có thể xác nhận sự hiện diện của tổn thương thần kinh và xác định mức độ nghiêm trọng của nó. EMG đo hoạt động điện của cơ đáp ứng với kích thích. Nó cũng đo tính chất và tốc độ dẫn truyền xung điện dọc theo dây thần kinh.
- Hình ảnh học. Đôi khi có thể cần chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) để loại trừ các chèn ép xảy ra đối với dây thần kinh mặt, chẳng hạn như khối u hoặc gãy xương sọ.
- Xét nghiệm máu. Không có xét nghiệm máu cho bệnh liệt Bell. Nhưng xét nghiệm máu có thể được sử dụng để loại trừ bệnh Lyme và các bệnh nhiễm trùng khác.
Điều trị
Hầu hết những người bị liệt Bell đều hồi phục hoàn toàn dù có hoặc không điều trị. Không có phương pháp điều trị chung nào cho bệnh liệt Bell. Nhưng bác sĩ có thể đề xuất dùng thuốc hoặc vật lý trị liệu để giúp bạn tăng tốc độ hồi phục. Phẫu thuật hiếm khi là một lựa chọn cho bệnh này.
Vì mắt bên bị ảnh hưởng không nhắm lại được nên điều quan trọng là phải thực hiện các bước để chăm sóc mắt đó. Sử dụng thuốc nhỏ mắt vào ban ngày và thuốc mỡ tra mắt vào ban đêm để giúp giữ ẩm cho mắt. Đeo kính vào ban ngày và miếng che mắt vào ban đêm để bảo vệ mắt bạn khỏi bị chọc hoặc trầy xước. Bạn có thể cần đi khám để theo dõi mắt của mình.
Các loại thuốc
Các loại thuốc thường được sử dụng để điều trị bệnh liệt Bell bao gồm:
- Corticosteroid, chẳng hạn như prednisone. Đây là những chất kháng viêm mạnh. Nếu chúng có thể làm giảm tình trạng sưng tấy của dây thần kinh mặt thì dây thần kinh đó có thể đi thoải mái hơn trong ống xương bao quanh nó. Corticosteroid có thể hoạt động tốt nhất nếu chúng được sử dụng trong vòng vài ngày kể từ khi các triệu chứng bắt đầu. Sử dụng steroid sớm giúp khả năng phục hồi hoàn toàn.
- Thuốc kháng virus. Vai trò của thuốc kháng vi-rút là không chắc chắn. Thuốc kháng vi-rút đơn thuần không cho thấy lợi ích gì so với giả dược. Thuốc kháng vi-rút được thêm vào steroid có thể mang lại lợi ích cho một số người mắc bệnh liệt Bell, nhưng điều này vẫn chưa được chứng minh.
Mặc dù vậy, một loại thuốc kháng vi-rút, chẳng hạn như valacyclovir hoặc acyclovir, đôi khi được dùng kết hợp với prednisone ở những người bị liệt mặt nặng.
Vật lý trị liệu
Các cơ bị liệt co rút và ngắn lại, có thể là vĩnh viễn. Chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn cách xoa bóp và tập luyện cơ mặt để giúp ngăn ngừa tình trạng này xảy ra.
Phẫu thuật
Trước đây, phẫu thuật giải áp được sử dụng để giảm áp lực lên dây thần kinh mặt bằng cách mở đường xương mà dây thần kinh đi qua. Ngày nay, phẫu thuật giải áp không được khuyến khích. Tổn thương dây thần kinh mặt và mất thính lực vĩnh viễn là những rủi ro có thể xảy ra với phẫu thuật này.
Hiếm khi, phẫu thuật thẩm mỹ trở nên cần thiết để khắc phục các vấn đề về thần kinh mặt kéo dài. Phẫu thuật tái tạo khuôn mặt giúp mặt trông đồng đều hơn và có thể phục hồi cử động của mặt. Ví dụ về loại phẫu thuật này bao gồm nâng chân mày, nâng mí mắt, ghép dây thần kinh.
Thay đổi lối sống
Điều trị tại nhà có thể bao gồm:
- Dùng thuốc giảm đau. Aspirin, ibuprofen hoặc acetaminophen có sẵn mà không cần kê đơn.
- Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu. Xoa bóp và tập thể dục cho khuôn mặt theo lời khuyên của nhà vật lý trị liệu có thể giúp thư giãn cơ mặt.
Y học thay thế
Mặc dù có rất ít bằng chứng khoa học ủng hộ phương pháp này điều trị bệnh liệt Bell, nhưng một số người mắc bệnh này có thể được hưởng lợi từ những điều sau:
- Châm cứu. Đặt kim nhỏ vào một điểm cụ thể trên da giúp kích thích dây thần kinh và cơ, điều này có thể giúp giảm đau.
- Sử dụng suy nghĩ để kiểm soát cơ thể, giúp bạn kiểm soát tốt hơn các cơ mặt.
- Tiêm OnabotulinumtoxinA (Botox). Thuốc này có thể giúp kiểm soát các triệu chứng như co cơ mặt và chảy nước mắt. Tiêm onabotulinumtoxinA cũng có thể giúp cải thiện sự cân bằng của khuôn mặt.
