LAO PHỔI

Bệnh lao phổi là gì?

Vi khuẩn Mycobacteria tuberculosis gây ra bệnh lao (TB), một bệnh nhiễm trùng lây lan qua không khí phá hủy các mô cơ thể. Lao phổi xảy ra khi vi khuẩn lao chủ yếu tấn công vào phổi. Tuy nhiên, nó có thể lây lan từ đó đến các cơ quan khác. Bệnh lao phổi có thể chữa khỏi bằng cách chẩn đoán sớm và điều trị bằng kháng sinh.

Lao phổi lây lan rộng rãi như một bệnh dịch trong thế kỷ 18 và 19 ở Bắc Mỹ và Châu Âu. Sau khi phát hiện ra các loại kháng sinh như streptomycin và đặc biệt là isoniazid, cùng với chất lượng cuộc sống được cải thiện, các bác sĩ đã có khả năng điều trị và kiểm soát sự lây lan của bệnh tốt hơn.

Kể từ thời điểm đó, bệnh lao đã giảm ở hầu hết các quốc gia công nghiệp hóa. Tuy nhiên, bệnh lao vẫn nằm trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), với ước tính 95% số ca chẩn đoán bệnh lao cũng như các trường hợp tử vong liên quan đến lao xảy ra ở các nước đang phát triển.

Như vậy, điều quan trọng là bạn phải bảo vệ mình khỏi bệnh lao. Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ (ALA), hơn 9,6 triệu người mắc bệnh ở thể hoạt động. Nếu không được điều trị, bệnh có thể gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng như tổn thương phổi vĩnh viễn.

Bệnh lao tiềm ẩn là gì?
Tiếp xúc với M. tuberculosis không nhất thiết là bạn sẽ bị bệnh. Trong số 2,5 tỷ người mang mầm bệnh, hầu hết đều ở dạng lao tiềm ẩn.

Những người mắc bệnh lao tiềm ẩn không lây nhiễm và không có triệu chứng vì hệ thống miễn dịch đang bảo vệ họ khỏi bị bệnh. Nhưng lao tiềm ẩn có thể phát triển thành bệnh lao hoạt động. Hầu hết những người nhiễm vi trùng đều có nguy cơ trong đời mắc bệnh lao lên tới 15%. Nguy cơ có thể cao hơn nhiều nếu bạn mắc các bệnh làm tổn hại hệ thống miễn dịch như nhiễm HIV. Khi bạn bắt đầu xuất hiện các triệu chứng, bạn có khả năng lây nhiễm và mắc bệnh lao phổi.

Nếu bạn có nguy cơ tiếp xúc với M. tuberculosis (ví dụ: vì bạn sinh ra ở quốc gia có bệnh lao phổ biến), bạn nên nói chuyện với bác sĩ về việc xét nghiệm nhiễm lao tiềm ẩn và điều trị nếu kết quả xét nghiệm dương tính.

Các triệu chứng của bệnh lao phổi là gì?
Nếu bạn hoặc ai đó mắc bệnh lao phổi, thường sẽ xuất hiện các triệu chứng:

• ho đờm
• ho ra máu
• sốt liên tục, kể cả sốt nhẹ
• đổ mồ hôi đêm
• đau ngực
• sụt cân không giải thích được

Cũng có thể có các triệu chứng khác của bệnh lao phổi, chẳng hạn như mệt mỏi. Bác sĩ sẽ tư vấn liệu có nên xét nghiệm bệnh lao hay không sau khi xem xét tất cả các triệu chứng của bạn.

Bệnh lao phổi lây lan như thế nào?
Bạn không thể mắc bệnh lao phổi do:

• bắt tay
• chia sẻ thức ăn hoặc đồ uống
• ngủ chung giường
• hôn nhau

Bệnh lao lây truyền qua không khí, có nghĩa là bạn có thể bị nhiễm M. tuberculosis sau khi hít phải các giọt bắn do người mắc bệnh lao thở ra. Đây có thể xuất phát từ:

• ho
• hắt hơi
• cười
• ca hát

Vi trùng có thể tồn tại trong không khí trong vài giờ. Có thể hít phải chúng ngay cả khi người nhiễm bệnh không ở trong phòng. Nhưng thông thường bạn phải ở gần người mắc bệnh lao trong thời gian dài mới mắc bệnh.

Các yếu tố nguy cơ của bệnh lao phổi
Nguy cơ mắc bệnh lao phổi cao nhất đối với những người tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh lao. Điều này bao gồm việc ở chung nhà hoặc bạn bè mắc bệnh lao hoặc làm việc ở những nơi thường có người mắc bệnh lao như sau:

• trung tâm cải tạo
• nhà tập thể
• nhà dưỡng lão
• bệnh viện

Những người cũng có nguy cơ mắc bệnh lao phổi là:

• người cao tuổi
• trẻ nhỏ
• người hút thuốc lá
• người bệnh tự miễn, chẳng hạn như bệnh lupus hoặc viêm khớp dạng thấp
• người mắc bệnh mạn tính, chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận
• người tiêm chích ma túy
• người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như những người nhiễm HIV, đang trải qua hóa trị liệu hoặc dùng steroid mãn tính

Bệnh lao phổi được chẩn đoán như thế nào?
Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ:

• nghe phổi để kiểm tra dịch trong phổi
• hỏi bệnh sử của bạn
• chụp X-quang ngực
• đề nghị xét nghiệm khác để xác định bệnh lao phổi

Để chẩn đoán xác định bệnh lao phổi, bác sĩ sẽ yêu cầu một người ho mạnh và khạc đờm tối đa ba lần riêng biệt. Sau đó, sẽ gửi mẫu đến phòng xét nghiệm. Tại phòng xét nghiệm, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra đờm dưới kính hiển vi để tìm vi khuẩn lao.

Ngoài xét nghiệm này, bác sĩ còn có thể “nuôi cấy” mẫu đờm. Điều này có nghĩa là một phần mẫu đờm được lấy và cho vào một vật liệu đặc biệt giúp vi khuẩn lao phát triển. Nếu vi khuẩn lao mọc lên thì đây là kết quả nuôi cấy dương tính.

Các bác sĩ cũng có thể đề nghị thực hiện xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR). Xét nghiệm này giúp kiểm tra đờm xem có sự hiện diện của một số gen nhất định từ vi trùng gây bệnh lao hay không.

Các xét nghiệm khác
Những xét nghiệm này cũng có thểphát hiện bệnh lao phổi, bệnh có thể khó chẩn đoán ở trẻ em và ở những người nhiễm HIV hoặc bệnh lao đa kháng thuốc (MDR-TB).

– Chụp CT: chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra dấu hiệu nhiễm trùng ở phổi
– Nội soi phế quản: một thủ thuật bao gồm việc đưa một ống soi qua miệng hoặc mũi để bác sĩ có thể nhìn thấy phổi và đường thở của bạn
– chọc dịch màng ngực: một thủ thuật loại bỏ dịch từ khoang màng phổi
– Sinh thiết phổi: thủ thuật lấy mẫu mô phổi

Điều trị lao tiềm ẩn và lao phổi
Điều quan trọng là phải điều trị bệnh lao tiềm ẩn ngay cả khi bạn không có triệu chứng. Bạn vẫn có thể mắc bệnh lao phổi trong tương lai. Bạn có thể chỉ cần một loại thuốc trị lao nếu bạn mắc bệnh lao tiềm ẩn.

Nếu bạn bị lao phổi, bác sĩ có thể kê toa một số loại thuốc. Bạn sẽ cần dùng những loại thuốc này trong sáu tháng hoặc lâu hơn để có kết quả tốt nhất.

Các loại thuốc điều trị bệnh lao phổ biến nhất là:

• isoniazid
• pyrazinamid
• ethambutol (Myambutol)
• rifampin (Rifadin)

Việc ngừng điều trị hoặc bỏ liều có thể khiến bệnh lao phổi kháng thuốc, dẫn đến lao đa kháng. Dưới đây là một số lời khuyên giúp bạn nhớ uống thuốc:

• Uống thuốc vào cùng một thời điểm mỗi ngày.
• Hãy ghi chú vào lịch mỗi ngày để cho thấy rằng bạn đã dùng thuốc.
• Nhờ ai đó nhắc nhở bạn uống thuốc mỗi ngày.
• Giữ thuốc trong hộp đựng thuốc.

Bạn sẽ không cần phải đến bệnh viện trừ khi bạn không thể dùng thuốc ở nhà hoặc có phản ứng xấu với việc điều trị.

Bệnh lao đa kháng thuốc là gì?
Bệnh lao đa kháng thuốc (MDR-TB) là bệnh lao có khả năng kháng lại các loại kháng sinh thông thường được sử dụng để điều trị tình trạng này là isoniazid và rifampin. Một số yếu tố góp phần gây ra MDR-TB bao gồm:

• bác sĩ kê đơn thuốc không đúng để điều trị bệnh lao
• ngừng điều trị sớm
• dùng thuốc kém chất lượng

Theo WHO, kê đơn không đúng cách là nguyên nhân hàng đầu gây ra MDR-TB. Tuy nhiên, có thể một người chưa từng dùng thuốc điều trị bệnh lao có thể mắc phải một chủng kháng thuốc.

Những người mắc MDR-TB cũng có ít lựa chọn điều trị hơn. Các phương pháp điều trị bậc hai có thể tốn kém và mất tới hai năm. MDR-TB cũng có thể phát triển hơn nữa thành bệnh lao kháng thuốc rộng rãi (XDR-TB). Đây là lý do tại sao việc uống hết thuốc lại quan trọng, ngay cả khi bạn cảm thấy khỏe hơn trước khi dùng hết liều.

Tiên lượng bệnh lao phổi
Bệnh lao phổi có thể chữa khỏi bằng điều trị, nhưng nếu không được điều trị hoặc điều trị không đầy đủ, bệnh thường gây ra những vấn đề đe dọa tính mạng. Bệnh lao phổi không được điều trị có thể dẫn đến tổn thương lâu dài cho nhiều bộ phận của cơ thể:

• phổi
• não
• gan
• tim
• cột sống

Các loại thuốc và phương pháp điều trị mới hiện đang được phát triển để ngăn ngừa bệnh lao và bệnh lao tiềm ẩn, đặc biệt khi MDR-TB phát triển. Ở một số quốc gia, điều này liên quan đến vắc xin có tên Bacillus Calmette-Guérin (BCG). Vắc-xin này rất hữu ích để ngăn ngừa các dạng bệnh lao nghiêm trọng ngoài phổi ở trẻ em, nhưng nó không ngăn ngừa được sự phát triển của bệnh lao phổi.

Cách phòng ngừa bệnh lao phổi
Có thể khó tránh khỏi mắc bệnh lao nếu bạn làm việc trong môi trường có nhiều người mắc bệnh lao hoặc nếu bạn đang chăm sóc cho một người mắc bệnh lao.

Sau đây là một số mẹo để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh lao phổi:

• Giáo dục về cách phòng ngừa bệnh lao như ho đúng cách.
• Tránh tiếp xúc gần kéo dài với người mắc bệnh lao.
• Thông gió phòng thường xuyên.
• Che mặt bằng khẩu trang đạt chuẩn để bảo vệ chống lại bệnh lao.

Bất cứ ai tiếp xúc với vi trùng lao đều nên được xét nghiệm, ngay cả khi họ không có triệu chứng. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh có các hướng dẫn và biện pháp phòng ngừa chi tiết cho những người làm việc hoặc đến cơ sở chăm sóc sức khỏe.

Cách bảo vệ người khác
Những người mắc bệnh lao tiềm ẩn không có khả năng lây nhiễm và có thể sinh hoạt hàng ngày như bình thường.

Nhưng nếu mắc bệnh lao phổi, bạn cần ở nhà và tránh tiếp xúc gần với người khác. Bác sĩ sẽ cho bạn biết khi nào bạn không còn khả năng lây nhiễm nữa và có thể tiếp tục sinh hoạt bình thường.