Cúm là một bệnh truyền nhiễm phổ biến và nguy hiểm có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, và những người có bệnh lý nền. Hằng năm, tiêm ngừa vắc-xin cúm là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về vắc-xin cúm, bao gồm lợi ích, lịch tiêm, và các loại vắc-xin hiện nay.
I. Cúm và tác hại của cúm
Cúm là bệnh do vi-rút cúm gây ra, chủ yếu lây lan qua đường hô hấp khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Các loại vi-rút cúm thường gặp gồm:
- Cúm A: Có khả năng gây dịch lớn và biến thể, là nguyên nhân gây nên các đợt dịch cúm mùa và đại dịch cúm.
- Cúm B: Thường gây bệnh nhẹ hơn nhưng cũng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
- Cúm C: Thường gây bệnh nhẹ và ít gặp hơn.
Triệu chứng cúm bao gồm sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ, ho, đau họng, đau đầu và ớn lạnh. Đặc biệt ở những người có sức đề kháng yếu, cúm có thể dẫn đến các biến chứng như viêm phổi, nhiễm trùng tai, viêm xoang, hoặc làm nặng thêm các bệnh lý mãn tính.
II. Vắc-xin cúm là gì?
Vắc-xin cúm là phương pháp phòng ngừa hiệu quả bằng cách kích thích hệ miễn dịch nhận diện và chống lại vi-rút cúm. Có hai loại vắc-xin cúm chính:
- Vắc-xin cúm bất hoạt (IIV): Chứa các vi-rút cúm đã được làm bất hoạt. Đây là loại vắc-xin phổ biến nhất, được khuyến khích cho nhiều nhóm đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai.
- Vắc-xin cúm sống giảm độc lực (LAIV): Chứa vi-rút cúm sống nhưng đã được làm giảm độc lực, thường dùng dưới dạng xịt mũi. Loại này không phù hợp cho phụ nữ mang thai hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.
III. Lợi ích của tiêm ngừa vắc-xin cúm
- Bảo vệ sức khỏe cá nhân: Tiêm ngừa giúp giảm nguy cơ mắc cúm và hạn chế các biến chứng nguy hiểm.
- Bảo vệ cộng đồng: Khi nhiều người được tiêm ngừa, nguy cơ lây lan giảm, giúp bảo vệ những người không thể tiêm như trẻ sơ sinh hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.
- Giảm thiểu chi phí y tế và ngày nghỉ: Tiêm ngừa cúm giúp giảm số ngày nghỉ làm hoặc nghỉ học, cũng như giảm chi phí chăm sóc y tế do biến chứng cúm.
IV. Lịch tiêm và liều lượng vắc-xin cúm
1. Thời điểm tiêm
Thời điểm lý tưởng để tiêm ngừa vắc-xin cúm là vào mùa thu, trước khi mùa cúm bắt đầu. Ở Việt Nam, mùa cúm thường kéo dài từ tháng 10 đến tháng 4, do đó, việc tiêm ngừa nên diễn ra vào khoảng tháng 9 – 11 để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa tốt nhất.
2. Liều lượng theo độ tuổi
- Trẻ từ 6 tháng đến 8 tuổi: Nếu đây là lần đầu tiên tiêm ngừa cúm, trẻ cần tiêm 2 liều cách nhau ít nhất 4 tuần. Sau đó, trẻ chỉ cần tiêm một liều hàng năm.
- Trẻ từ 9 tuổi trở lên và người lớn: Chỉ cần một liều vắc-xin cúm hàng năm.
Các đối tượng có nguy cơ cao như người già, phụ nữ mang thai và những người có bệnh mãn tính nên được ưu tiên tiêm ngừa định kỳ mỗi năm.
V. Các loại vắc-xin cúm phổ biến
Hiện nay, có nhiều loại vắc-xin cúm được sản xuất từ các nhà cung cấp uy tín trên thế giới:
- Vắc-xin 3 thành phần (Trivalent): Gồm hai dòng vi-rút cúm A (H1N1 và H3N2) và một dòng vi-rút cúm B.
- Vắc-xin 4 thành phần (Quadrivalent): Gồm hai dòng vi-rút cúm A và hai dòng vi-rút cúm B, cung cấp phạm vi bảo vệ rộng hơn so với vắc-xin 3 thành phần.
Các loại vắc-xin cúm phổ biến hiện nay bao gồm Vaxigrip Tetra (Sanofi Pasteur) và Fluarix Tetra (GlaxoSmithKline), được cấp phép và sử dụng rộng rãi tại Việt Nam.
VI. Phản ứng phụ và các biện pháp an toàn khi tiêm ngừa cúm
Mặc dù vắc-xin cúm an toàn và hiệu quả, vẫn có một số phản ứng phụ nhẹ, bao gồm:
- Đau hoặc sưng nhẹ tại chỗ tiêm
- Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu
Trong trường hợp hiếm gặp, có thể xảy ra dị ứng nghiêm trọng (phản vệ) ngay sau khi tiêm. Do đó, người tiêm ngừa nên ở lại cơ sở y tế khoảng 15-30 phút để theo dõi.
Lưu ý quan trọng:
- Không tiêm vắc-xin cúm cho trẻ dưới 6 tháng tuổi.
- Những người có tiền sử dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của vắc-xin cúm nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.
Tiêm ngừa vắc-xin cúm là một biện pháp phòng ngừa quan trọng và an toàn cho mọi người. Việc tiêm ngừa giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng, giảm nguy cơ biến chứng và lây nhiễm trong cộng đồng.
- Tiêm ngừa định kỳ hàng năm: Vắc-xin cúm chỉ bảo vệ trong vòng một năm do vi-rút cúm có xu hướng thay đổi mỗi mùa, vì vậy cần tiêm nhắc lại hàng năm.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu có bất kỳ lo ngại nào về phản ứng phụ hoặc tiền sử bệnh, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.
Vắc-xin cúm là biện pháp bảo vệ quan trọng cho sức khỏe và giúp ngăn ngừa cúm hiệu quả. Với những người thuộc nhóm nguy cơ cao, đặc biệt cần chú trọng tiêm ngừa hàng năm. Bằng cách tiêm ngừa, chúng ta không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần vào việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
