Mỗi đứa trẻ đều phát triển theo tốc độ riêng của mình và một số trẻ tập trung vào việc học một kỹ năng trước so với những kỹ năng khác. Tuy nhiên, nếu con bạn không nói được khoảng 50 từ và câu có hai từ, hãy đi khám bác sĩ nhi khoa. Họ có thể làm các sàng lọc để xem liệu con chỉ là chậm nói hay có bệnh lý tiềm ẩn nào đó.
Mặc dù các mốc phát triển giúp đánh giá sự tiến bộ của con trẻ nhưng chúng chỉ là những hướng dẫn chung. Trẻ em phát triển theo tốc độ riêng của chúng. Nếu con bạn chậm nói, điều đó không phải lúc nào cũng có nghĩa là bất ổn. Chúng có thể đơn giản chỉ là phát triển chậm hơn các bạn đồng trang lứa. Chậm nói cũng có thể do mất thính giác hoặc rối loạn thần kinh hoặc những rối loạn phát triển. Nhiều loại chậm nói có thể được điều trị hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ chỉ ra các dấu hiệu chậm nói ở trẻ, các biện pháp can thiệp sớm và cách bạn có thể giúp con mình.
Chậm nói ở trẻ là gì?
Lời nói là hành động tạo ra âm thanh và phát ra từ ngữ. Trẻ mới biết đi chậm nói có thể cố gắng nhưng gặp khó khăn trong việc hình thành các âm thanh chính xác để tạo thành từ. Việc chậm nói không liên quan đến khả năng hiểu hoặc giao tiếp phi ngôn ngữ.
Con bạn cũng có thể bị chậm phát triển ngôn ngữ, liên quan đến khả năng hiểu và giao tiếp, cả bằng lời nói và phi ngôn ngữ. Trẻ mới biết đi chậm phát triển ngôn ngữ có thể phát âm chính xác và phát âm một số từ, nhưng chúng không thể hình thành các cụm từ hoặc câu có ý nghĩa. Chúng có thể gặp khó khăn trong việc hiểu người khác.
Trẻ có thể bị chậm nói hoặc chậm ngôn ngữ, nhưng hai tình trạng này đôi khi chồng chéo lên nhau. Nếu bạn không biết con mình có thể mắc bệnh nào, đừng lo lắng. Không cần thiết phải phân biệt giữa việc đánh giá và bắt đầu điều trị.
Các mốc phát triển về ngôn ngữ và lời nói trong 3 năm đầu đời
Kỹ năng nói và ngôn ngữ bắt đầu bằng tiếng bi bô của trẻ sơ sinh. Qua nhiều tháng, những tiếng bập bẹ vô nghĩa dần dần trở thành từ dễ hiểu đầu tiên. Chậm nói là khi trẻ chưa đạt được các mốc phát âm điển hình. Trẻ em tiến bộ theo mốc thời gian của riêng mình. Việc nói chuyện muộn một chút không nhất thiết có nghĩa là đang có vấn đề nghiêm trọng.
0-1 tuổi
Ngôn ngữ thường bắt đầu phát triển vào khoảng 4-6 tháng tuổi. Trong khoảng thời gian này, em bé sẽ phát ra những âm thanh bập bẹ và thể hiện sự hiểu biết về môi trường xung quanh bằng những hành động như cười. Nếu em bé không bập bẹ hoặc tạo ra các âm thanh khác khi được hai tháng, đó có thể là dấu hiệu sớm nhất của việc chậm nói.
Từ 7 tháng trở đi, trẻ thường phản ứng rõ ràng với các âm thanh và hiểu các từ cơ bản như “cốc”, “giày”. Trẻ có thể tiếp tục bập bẹ trong khi sử dụng cử chỉ tay và đến khoảng 1 tuổi, trẻ sẽ có thể nói được 1-2 từ, thường là “mama” hoặc “dada”.
1-2 tuổi
Trong năm thứ hai của cuộc đời, trẻ sẽ có thể hiểu được các bộ phận cơ thể cơ bản cũng như các mệnh lệnh và câu hỏi đơn giản. Đáng chú ý là chúng học từ mới và bắt đầu sử dụng một số cách kết hợp hai từ. Bạn cũng sẽ thấy chúng phản ứng với những thứ như hình ảnh, câu chuyện hoặc bài hát. Chúng cũng sẽ bắt đầu hỏi những câu hỏi đơn giản.
2-3 tuổi
Đến năm thứ 3, trẻ mới biết đi sẽ bắt đầu sử dụng các tổ hợp 2-3 từ đều đặn hơn.
Một đứa trẻ 3 tuổi thông thường có thể sử dụng khoảng 1.000 từ. Vào thời điểm này, chúng phải có đủ vốn từ vựng để gọi tên hầu hết mọi thứ xung quanh. Bạn có thể hiểu được lời nói của chúng, nhưng sẽ không sao nếu người lạ không hiểu được. Những người dành nhiều thời gian nhất cho trẻ có xu hướng hiểu chúng rõ nhất.
Ngoài ra, khi được 3 tuổi, trẻ thường có thể:
- gọi mình bằng tên, gọi người khác bằng tên
- sử dụng danh từ, tính từ và động từ trong câu ba và bốn từ
- đặt câu hỏi
- kể một câu chuyện, lặp lại một bài đồng dao, hát một bài hát
Dấu hiệu chậm nói
Dấu hiệu cho thấy trẻ lớn hơn không đạt các mốc phát triển về ngôn ngữ:
- 2 tuổi: sử dụng ít hơn 50 từ
- 2 tuổi rưỡi: khôngdùng được các cụm từ có hai từ hoặc kết hợp danh từ-động từ
- 3 tuổi: không nói được ít nhất 200 từ, không thể gọi tên đồ vật, khó hiểu ngay cả khi bạn sống cùng trẻ
- Mọi lứa tuổi: không thể nói được những từ đã học trước đó
Điều gì có thể gây ra sự chậm nói?
Việc chậm nói có nghĩa là thời gian biểu của trẻ hơi khác một chút và chúng sẽ bắt kịp. Nhưng sự chậm trễ trong lời nói hoặc ngôn ngữ cũng có thể gợi ý điều gì đó về sự phát triển thể chất và trí tuệ chung. Dưới đây là một số ví dụ.
Vấn đề về miệng
Chậm nói có thể là dấu hiệu của vấn đề ở miệng, lưỡi hoặc vòm họng. Trong một tình trạng gọi là dính thắng lưỡi, ảnh hưởng đến 4-10% dân số, lưỡi được nối với sàn miệng. Điều này có thể gây khó khăn cho việc tạo ra một số âm thanh nhất định, đặc biệt:
- D
- L
- R
- S
- T
- Z
- th
Dính thắng lưỡi cũng có thể làm trẻ khó bú.
Rối loạn ngôn ngữ và lời nói
Một đứa trẻ 3 tuổi có thể hiểu và giao tiếp phi ngôn ngữ nhưng không thể nói nhiều từ có thể bị xem là chậm nói. Một người có thể nói một vài từ nhưng không thể diễn đạt chúng thành những cụm từ dễ hiểu có thể bị chậm ngôn ngữ.
Một số rối loạn ngôn ngữ và lời nói liên quan đến chức năng não và có thể biểu hiện tình trạng khiếm khuyết về khả năng học tập. Một nguyên nhân gây ra tình trạng chậm nói, ngôn ngữ và các chậm phát triển khác là do sinh non.
Chứng mất ngôn ngữ ở trẻ em là một chứng rối loạn thể chất khiến bạn khó hình thành âm thanh theo đúng trình tự để tạo thành từ. Nó không ảnh hưởng đến giao tiếp phi ngôn ngữ hoặc khả năng hiểu ngôn ngữ.
Mất thính lực
Trẻ không nghe rõ có thể gặp khó khăn trong việc hình thành từ ngữ. Một dấu hiệu của tình trạng điếc là con bạn không nhận ra một người hoặc đồ vật khi bạn gọi tên chúng nhưng lại nhận ra nếu bạn sử dụng cử chỉ. Tuy nhiên, dấu hiệu của điếc có thể rất tinh tế. Đôi khi chậm nói hoặc chậm ngôn ngữ có thể là dấu hiệu duy nhất.
Thiếu sự kích thích
Chúng ta học cách nói để trò chuyện. Thật khó để hiểu lời nói nếu không có ai tương tác với bạn. Môi trường đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển lời nói và ngôn ngữ. Lạm dụng, bỏ bê hoặc thiếu sự kích thích bằng lời nói có thể khiến trẻ không đạt được các mốc phát triển.
Điều này có thể ảnh hưởng đến tất cả các hình thức phát triển ngôn ngữ, bao gồm cả sự phát triển lời nói, cũng như khả năng hiểu và diễn đạt các khái niệm cũng như học cách giao tiếp xã hội.
Rối loạn phổ tự kỷ
Các vấn đề về giọng nói và ngôn ngữ rất thường xuyên xảy ra với chứng rối loạn phổ tự kỷ. Các dấu hiệu khác có thể bao gồm:
- lặp lại cụm từ thay vì tạo cụm từ
- hành vi lặp đi lặp lại
- giao tiếp bằng lời nói và phi ngôn ngữ bị suy giảm
- giảm khả năng tương tác xã hội
Vấn đề về thần kinh
Một số bệnh lý thần kinh có thể ảnh hưởng đến các cơ cần thiết cho khả năng nói, bao gồm:
- bại não
- loạn dưỡng cơ
- chấn thương sọ não
Trong trường hợp bại não, mất thính lực hoặc các khiếm khuyết phát triển khác cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng nói.
Thiểu năng trí tuệ
Khả năng nói có thể bị chậm do thiểu năng trí tuệ. Nếu con bạn không nói, đó có thể là vấn đề về nhận thức chứ không phải là không có khả năng hình thành từ.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến cáo trẻ nên được đánh giá sự phát triển toàn diện khi đạt mốc 9, 18 và 30 tháng tuổi. Điều này thường được thực hiện như một bước thường quy khi khám sức khỏe cho con trẻ, tại đó bác sĩ nhi khoa sẽ xác định vấn đề về lời nói hoặc ngôn ngữ, nếu có, và tư vấn thêm để kiểm tra sự phát triển.
Tuy nhiên, nếu bạn cho rằng con mình đang có biểu hiện chậm nói hoặc có bất kỳ lo lắng nào khác, hãy đến gặp bác sĩ vì ở đó trẻ có thể được can thiệp sớm thì việc khắc phục tình trạng chậm nói sẽ càng dễ dàng hơn, tất nhiên là tùy thuộc vào nguyên nhân.
