Tật dính thắng lưỡi (Ankyloglossia), hay còn gọi là “tật dính phanh lưỡi,” là một tình trạng bẩm sinh ảnh hưởng đến cấu trúc của lưỡi ở trẻ em. Tật này có thể gây ra nhiều vấn đề về bú mẹ, phát âm, và thậm chí là khả năng ăn uống. Vậy khi nào cần can thiệp cắt thắng lưỡi cho trẻ? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về tật dính thắng lưỡi, các vấn đề liên quan, và thời điểm thích hợp để thực hiện phẫu thuật cắt thắng lưỡi.
Tật Dính Thắng Lưỡi Là Gì?
Thắng lưỡi là một dải mô mềm mỏng nằm ở dưới lưỡi, kết nối lưỡi với đáy miệng. Ở trẻ em mắc tật dính thắng lưỡi, dải mô này ngắn hơn hoặc dày hơn bình thường, gây hạn chế chuyển động của lưỡi. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng bú mẹ, ăn uống, và sau này là phát âm.
Mức độ dính thắng lưỡi có thể khác nhau từ nhẹ đến nặng. Trong trường hợp nhẹ, chỉ phần đầu của thắng lưỡi dính vào đáy miệng, còn trong trường hợp nặng, gần như toàn bộ lưỡi bị “neo” xuống, khiến cho trẻ không thể thè lưỡi ra ngoài.
Nguyên Nhân Gây Ra Tật Dính Thắng Lưỡi
Nguyên nhân cụ thể của tật dính thắng lưỡi vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng nó được coi là một bất thường trong quá trình phát triển của thai nhi. Một số nghiên cứu cho rằng tật này có thể liên quan đến yếu tố di truyền, vì có thể thấy nó xuất hiện ở các thành viên khác trong gia đình.
Dấu Hiệu và Triệu Chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của tật dính thắng lưỡi có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ dính và lứa tuổi của trẻ:
- Ở trẻ sơ sinh và nhũ nhi:
- Khó bú mẹ hoặc bú bình, có thể gây ra đau đầu vú cho mẹ.
- Trẻ không bú được hiệu quả, dễ mệt mỏi và có thể không tăng cân đủ.
- Nghe thấy tiếng “click” khi bú do trẻ không thể ngậm bắt vú tốt.
- Ở trẻ lớn hơn và trẻ mẫu giáo:
- Khó khăn trong việc phát âm một số âm cần lưỡi chạm vào vòm miệng (như âm “l”, “r”, “d”, “t”).
- Khả năng ăn uống bị hạn chế, đặc biệt khi cố gắng liếm môi hoặc liếm thức ăn khỏi xung quanh miệng.
- Khó vệ sinh răng miệng vì trẻ không thể di chuyển lưỡi dễ dàng.
Những Vấn Đề Liên Quan Đến Tật Dính Thắng Lưỡi
- Vấn đề về bú mẹ: Trẻ bị dính thắng lưỡi thường gặp khó khăn trong việc bú mẹ. Điều này không chỉ gây ra tình trạng giảm dinh dưỡng cho trẻ mà còn có thể gây tổn thương núm vú của mẹ, dẫn đến đau đớn và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
- Vấn đề về phát âm: Lưỡi đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra nhiều âm thanh. Trẻ bị dính thắng lưỡi có thể gặp khó khăn trong việc phát âm rõ ràng các từ chứa âm như “l”, “r”, “s”, “z”, “d”, “ch”, và “th”.
- Vấn đề về ăn uống: Một số trẻ em bị dính thắng lưỡi nặng có thể gặp khó khăn trong việc nhai và nuốt thức ăn, đặc biệt là thức ăn cần nhai kỹ hoặc liếm. Điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình ăn uống và dinh dưỡng.
- Vấn đề về vệ sinh răng miệng: Trẻ bị dính thắng lưỡi không thể di chuyển lưỡi để làm sạch bề mặt răng và nướu. Điều này có thể làm tăng nguy cơ sâu răng và viêm nướu.
Chẩn Đoán Tật Dính Thắng Lưỡi
Chẩn đoán tật dính thắng lưỡi thường được thực hiện qua khám lâm sàng. Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ di chuyển của lưỡi và mức độ dính của thắng lưỡi để xác định tình trạng này. Một số tiêu chuẩn như thang đo Hazelbaker hoặc thang đo Kotlow có thể được sử dụng để đánh giá mức độ dính thắng lưỡi và quyết định xem có cần can thiệp hay không.
Khi Nào Cần Cắt Thắng Lưỡi?
Việc quyết định cắt thắng lưỡi (phẫu thuật frenotomy hoặc frenuloplasty) phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của tình trạng, các triệu chứng liên quan, và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của trẻ.
- Trẻ sơ sinh và nhũ nhi: Nếu trẻ gặp khó khăn trong việc bú mẹ hoặc bú bình, việc cắt thắng lưỡi có thể được xem xét sớm để cải thiện việc bú và tăng cân. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng phẫu thuật cắt thắng lưỡi có thể cải thiện đáng kể khả năng bú của trẻ và giảm đau đầu vú cho mẹ.
- Trẻ lớn hơn: Đối với trẻ lớn hơn gặp vấn đề về phát âm hoặc ăn uống, phẫu thuật cắt thắng lưỡi có thể được đề xuất nếu tình trạng này gây ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và chất lượng cuộc sống của trẻ. Nếu trẻ không gặp khó khăn đáng kể hoặc nếu các bài tập vật lý trị liệu về lưỡi có thể giúp cải thiện tình trạng, việc cắt thắng lưỡi có thể không cần thiết.
Các Phương Pháp Cắt Thắng Lưỡi
Có hai phương pháp chính để cắt thắng lưỡi:
- Phẫu thuật frenotomy: Đây là một thủ thuật đơn giản, thường được thực hiện ở trẻ sơ sinh. Bác sĩ sẽ sử dụng kéo hoặc dao nhỏ để cắt dải mô thắng lưỡi. Thủ thuật này thường ít đau và không cần gây mê. Trẻ có thể bú ngay sau khi phẫu thuật và thường không gặp biến chứng nghiêm trọng.
- Phẫu thuật frenuloplasty: Đối với những trường hợp dính thắng lưỡi nặng hơn hoặc ở trẻ lớn hơn, phẫu thuật frenuloplasty có thể được thực hiện. Đây là một phẫu thuật phức tạp hơn, thường cần gây mê và có thể cần khâu để đóng vết thương. Frenuloplasty cũng có thể được áp dụng khi frenotomy không đủ hiệu quả.
Rủi Ro và Biến Chứng Của Cắt Thắng Lưỡi
Mặc dù phẫu thuật cắt thắng lưỡi tương đối an toàn, nhưng vẫn có một số rủi ro và biến chứng có thể xảy ra:
- Chảy máu: Một số trường hợp có thể gặp chảy máu nhẹ, nhưng thường dễ kiểm soát.
- Nhiễm trùng: Rất hiếm khi xảy ra, nhưng có thể gặp nếu vết thương không được chăm sóc tốt.
- Sẹo hoặc dính lại: Mặc dù hiếm, một số trường hợp có thể gặp phải tình trạng sẹo hoặc thắng lưỡi dính lại sau phẫu thuật, cần can thiệp lần nữa.
- Đau: Trẻ có thể cảm thấy đau sau khi cắt thắng lưỡi, nhưng thường không nghiêm trọng và có thể được kiểm soát bằng thuốc giảm đau.
Phục Hồi Sau Phẫu Thuật
Sau khi cắt thắng lưỡi, hầu hết trẻ em phục hồi nhanh chóng và có thể trở lại bú mẹ, ăn uống và hoạt động bình thường trong vòng vài ngày. Việc theo dõi và chăm sóc sau phẫu thuật rất quan trọng để đảm bảo không có biến chứng và giúp trẻ nhanh chóng thích nghi với sự thay đổi.
Một số bài tập vật lý trị liệu nhẹ nhàng có thể được đề xuất để giúp cải thiện chức năng của lưỡi và ngăn chặn việc dính lại sau phẫu thuật.
