Tổng quan
Sốt Dengue là bệnh do muỗi lây truyền, xảy ra ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới. Sốt Dengue nhẹ gây sốt cao và các triệu chứng giống cúm. Dạng sốt Dengue nặng, còn gọi là sốt xuất huyết Dengue, có thể gây xuất huyết nghiêm trọng, huyết áp giảm đột ngột (sốc) và tử vong.
Hàng triệu ca nhiễm virus Dengue xảy ra trên toàn thế giới mỗi năm. Sốt Dengue phổ biến nhất ở Đông Nam Á, các đảo phía tây Thái Bình Dương, Mỹ Latinh và Châu Phi. Nhưng bệnh này đã lan sang các khu vực mới, bao gồm các dịch đợt bùng phát ở Châu Âu và các vùng phía nam Hoa Kỳ.
Các nhà khoa học đang nghiên cứu vắc-xin phòng sốt Dengue. Hiện tại, ở những khu vực sốt Dengue phổ biến, cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh là tránh bị muỗi đốt và thực hiện các bước để giảm số lượng muỗi.
Triệu chứng
Nhiều người không có dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của nhiễm virus Dengue.
Khi các triệu chứng xuất hiện, chúng có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác — chẳng hạn như cúm — và thường bắt đầu từ bốn đến 10 ngày sau khi bạn bị muỗi mang mầm bệnh đốt.
Sốt Dengue gây ra sốt cao 40 độ C và bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng dưới đây:
- Đau đầu
- Đau cơ, xương hoặc khớp
- Buồn nôn, nôn
- Đau sau mắt
- Phát ban
Hầu hết mọi người đều hồi phục trong vòng một tuần hoặc lâu hơn. Trong một số trường hợp, các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn và có thể đe dọa tính mạng. Đây được gọi là sốt Dengue nặng, sốt xuất huyết Dengue hoặc hội chứng sốc sốt xuất huyết Dengue.
Sốt xuất huyết Dengue nặng xảy ra khi các mạch máu bị tổn thương và gây thất thoát huyết tương. Và số lượng tế bào tiểu cầu trong máu giảm xuống. Điều này có thể dẫn đến sốc, xuất huyết nội, suy đa tạng và thậm chí tử vong.
Các dấu hiệu cảnh báo của sốt Dengue nặng – là một trường hợp cấp cứu đe dọa tính mạng – có thể diễn tiến nhanh chóng. Các dấu hiệu cảnh báo thường bắt đầu vào ngày đầu tiên hoặc hai ngày sau khi hết sốt và có thể bao gồm:
- Đau bụng dữ dội
- Nôn nhiều, liên tục
- Chảy máu nướu răng hoặc mũi
- Máu trong nước tiểu, phân hoặc chất nôn
- Xuất huyết dưới da, có thể trông giống như vết bầm tím
- Khó thở hoặc thở nhanh
- Mệt mỏi
- Kích thích hoặc bồn chồn
Khi nào cần đi khám bác sĩ
Sốt Dengue nặng là trường hợp cấp cứu y tế đe dọa tính mạng. Hãy đi khám ngay lập tức nếu gần đây bạn đã đến một khu vực có sốt xuất huyết, đang bị sốt và có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm đau bụng dữ dội, nôn ói, khó thở hoặc chảy máu mũi, nướu răng, nôn ra máu, đi tiêu máu.
Nguyên nhân
Sốt Dengue do một trong bốn típ vi-rút Dengue gây ra. Bạn không thể bị sốt Dengue khi ở gần người bị nhiễm bệnh. Thay vào đó, sốt Dengue lây lan qua vết muỗi đốt.
Hai loại muỗi thường lây lan vi-rút Dengue phổ biến nhất là ở trong và xung quanh nơi ở của con người. Khi muỗi cắn người bị nhiễm vi-rút Dengue, vi-rút sẽ xâm nhập vào muỗi. Sau đó, muỗi bị nhiễm bệnh đốt người khác, vi-rút sẽ xâm nhập vào máu của người đó và truyền mầm bệnh.
Sau khi bạn khỏi bệnh, bạn sẽ có khả năng miễn dịch lâu dài với loại vi-rút đã nhiễm – nhưng không phải với ba típ vi-rút Dengue khác. Điều này có nghĩa là bạn có thể bị nhiễm lại một trong ba típ vi-rút khác trong tương lai. Nguy cơ mắc sốt Dengue nặng sẽ tăng lên nếu bạn bị sốt lần thứ hai, thứ ba hoặc thứ tư.
Các yếu tố nguy cơ
Bạn có nguy cơ mắc sốt Dengue hoặc dạng bệnh nặng hơn nếu:
- Sống hoặc đi du lịch ở các vùng nhiệt đới. Việc ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới làm tăng nguy cơ tiếp xúc với vi-rút gây sốt Dengue. Các khu vực có nguy cơ cao bao gồm Đông Nam Á, các đảo Tây Thái Bình Dương, Châu Mỹ Latinh và Châu Phi.
- Đã từng bị sốt Dengue. Nhiễm vi-rút Dengue làm tăng nguy cơ mắc các triệu chứng nghiêm trọng nếu bạn bị sốt Dengue trở lại.
Biến chứng
Sốt xuất huyết Dengue nặng có thể gây xuất huyết nội và tổn thương các cơ quan. Huyết áp có thể giảm xuống mức nguy hiểm, gây sốc. Trong một số trường hợp, sốt Dengue nặng có thể dẫn đến tử vong.
Phụ nữ bị sốt Dengue trong khi mang thai có thể lây vi-rút cho em bé trong khi sinh. Ngoài ra, con của những phụ nữ bị sốt Dengue khi mang thai có nguy cơ sinh non, nhẹ cân hoặc thai nhi bị suy dinh dưỡng cao hơn.
Chẩn đoán
Việc chẩn đoán sốt Dengue có thể khó khăn vì các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác – chẳng hạn như sốt chikungunya, vi-rút Zika, sốt rét và sốt thương hàn.
Bác sĩ có thể sẽ hỏi về tiền sử bệnh và du lịch của bạn. Hãy đảm bảo mô tả chi tiết các chuyến đi quốc tế, bao gồm các quốc gia bạn đã đến và ngày tháng, cũng như bất kỳ tiếp xúc nào bạn có thể có với muỗi.
Bác sĩ cũng có thể lấy một mẫu máu để xét nghiệm tìm bằng chứng nhiễm một trong các típ vi-rút Dengue.
Điều trị
Không có phương pháp điều trị đặc hiệu nào cho bệnh sốt Dengue.
Trong quá trình hồi phục bệnh sốt Dengue, hãy uống nhiều nước. Hãy gọi cho bác sĩ ngay nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng mất nước nào sau đây:
- Tiểu ít
- Ít hoặc không có nước mắt
- Miệng hoặc môi khô
- Lừ đừ hoặc lơ mơ
- Chân tay lạnh, ẩm
Thuốc không kê đơn (OTC) acetaminophen có thể giúp giảm đau cơ và sốt. Nhưng nếu bạn bị sốt Dengue, bạn nên tránh các loại thuốc giảm đau OTC khác, bao gồm aspirin, ibuprofen và naproxen natri. Các loại thuốc giảm đau này có thể làm tăng nguy cơ biến chứng chảy máu do sốt Dengue.
Nếu bạn bị sốt xuất huyết nặng, bạn có thể cần:
- Chăm sóc hỗ trợ tại bệnh viện
- Bù dịch và chất điện giải qua đường tĩnh mạch (IV)
- Theo dõi huyết áp
- Truyền máu để thay thế lượng máu đã thất thoát
Phòng ngừa
Vắc-xin
Vắc-xin phòng ngừa virus Dengue có thể được tiêm cho những người từ 6 đến 60 tuổi. Những loại vắc-xin này dành cho những người sống ở nơi có nhiều loại vi-rút gâybệnh và đã từng mắc sốt xuất huyết ít nhất một lần. Hiện vắc-xin này không có sẵn ở Việt Nam.
Ngăn ngừa muỗi đốt
Tổ chức Y tế Thế giới nhấn mạnh rằng vắc-xin không phải là công cụ hiệu quả để giảm sốt xuất huyết ở những khu vực mà căn bệnh này phổ biến. Ngăn ngừa muỗi đốt và kiểm soát số lượng muỗi vẫn là những phương pháp chính để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.
Nếu bạn sống hoặc đi du lịch đến một khu vực thường có sốt xuất huyết, những mẹo sau đây có thể giúp bạn giảm nguy cơ bị muỗi đốt:
- Ở trong nhà có điều hòa hoặc được che chắn tốt. Muỗi mang vi-rút Dengue hoạt động mạnh nhất từ sáng đến tối, nhưng chúng cũng có thể đốt vào ban đêm.
- Mặc quần áo bảo hộ. Khi bạn đến những khu vực có nhiều muỗi, hãy mặc áo sơ mi dài tay, quần dài, tất và giày.
- Sử dụng thuốc chống muỗi. Permethrin có thể được bôi lên quần áo, giày dép, đồ cắm trại và màn ngủ. Bạn cũng có thể mua quần áo có chứa permethrin. Đối với làn da, hãy sử dụng thuốc chống muỗi có nồng độ DEET ít nhất là 10%.
- Ngăn chặn môi trường sống của muỗi. Muỗi mang vi-rút Dengue thường sống trong và xung quanh nhà, sinh sản trong vũng nước đọng tích tụ trong những thứ như lốp ô tô đã qua sử dụng. Bạn có thể làm giảm số lượng muỗi bằng cách loại bỏ môi trường sống nơi chúng đẻ trứng. Ít nhất một lần một tuần, hãy đổ và vệ sinh các thùng chứa nước đọng, chẳng hạn như thùng trồng cây, đĩa đựng thức ăn cho động vật và lọ hoa. Đậy kín các thùng chứa nước đọng.
