DỊ ỨNG DA DO THUỐC

I. Dị ứng da do thuốc là gì?

Dị ứng da do thuốc là một phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch với thuốc.

Cơ chế:
- Hệ miễn dịch nhận diện nhầm thành phần trong thuốc là “chất gây hại” và phản ứng lại bằng cách giải phóng các chất trung gian gây viêm, như histamine.
- Phản ứng có thể xuất hiện ngay sau vài phút, vài giờ hoặc muộn hơn (sau vài ngày, thậm chí vài tuần).
Các yếu tố nguy cơ:
- Tiền sử dị ứng với thuốc.
- Tiền sử dị ứng thức ăn, phấn hoa, hóa chất.
- Liều cao hoặc dùng thuốc kéo dài.

II. Các loại thuốc thường gây dị ứng da

Một số nhóm thuốc phổ biến liên quan đến dị ứng da:

Kháng sinh:
- Penicillin và các dẫn xuất (amoxicillin, ampicillin):
  - Là nguyên nhân phổ biến nhất của dị ứng thuốc, đặc biệt gây phát ban dạng sởi.
- Sulfonamide (cotrimoxazole):
  - Dị ứng xảy ra thường xuyên hơn ở người bị suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS).
- Cephalosporin:
  - Dị ứng chéo với penicillin có thể xảy ra.
Thuốc giảm đau, chống viêm:
- Aspirin và NSAIDs (ibuprofen, naproxen):
  - Gây nổi mề đay, phù mạch hoặc phát ban.
- Paracetamol:
  - Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số trường hợp dị ứng cũng được ghi nhận.
Thuốc chống co giật:
- Carbamazepine, phenytoin, lamotrigine:
  - Thường gây hội chứng Stevens-Johnson (SJS) hoặc hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN).
Thuốc hóa trị:
- Các thuốc điều trị ung thư có thể gây phản ứng da nghiêm trọng, như viêm da phồng rộp.
Thuốc gây tê và cản quang:
- Gây phát ban hoặc sốc phản vệ trong một số trường hợp.

III. Triệu chứng dị ứng da do thuốc

Triệu chứng dị ứng rất đa dạng, từ nhẹ đến nghiêm trọng:

Triệu chứng nhẹ:

Phát ban:
- Thường là các mảng đỏ hoặc đốm đỏ, có thể ngứa hoặc không ngứa.
- Xuất hiện sau vài giờ hoặc vài ngày dùng thuốc.
Mề đay:
- Các nốt sần phù trên da, ngứa, di chuyển từ vị trí này sang vị trí khác.
- Kích thước thay đổi, thường tự biến mất trong vòng 24 giờ.
Ngứa:
- Có thể xảy ra toàn thân hoặc tại chỗ.

Triệu chứng trung bình đến nặng:

Phù Quincke (phù mạch):
- Sưng mặt, môi, mí mắt, lưỡi, cổ họng.
- Có thể gây khó thở nếu đường hô hấp bị chèn ép.

Triệu chứng nghiêm trọng:

Hội chứng Stevens-Johnson (SJS):
- Sốt cao, phát ban đỏ hoặc tím, bóng nước, loét miệng, mắt, cơ quan sinh dục.
Hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN):
- Bong tróc da diện rộng (>30% diện tích cơ thể), đau rát nghiêm trọng, sốc nhiễm khuẩn.
Sốc phản vệ:
- Mất ý thức, tụt huyết áp, khó thở, nguy cơ tử vong nếu không xử trí kịp thời.

IV. Điều trị dị ứng da do thuốc

1. Ngừng sử dụng thuốc gây dị ứng

Ngay lập tức ngừng dùng thuốc nghi ngờ.
Nếu không rõ loại thuốc gây dị ứng, bác sĩ sẽ giúp xác định thông qua tiền sử bệnh và xét nghiệm.

2. Điều trị triệu chứng nhẹ đến trung bình:

Thuốc kháng histamine:
- Loratadine, cetirizine, fexofenadine: Giảm ngứa, phát ban.
- Dùng đường uống, liều theo chỉ định bác sĩ.
Kem bôi chứa corticosteroid:
- Hydrocortisone, betamethasone: Giảm viêm, ngứa tại chỗ.
Kem dưỡng ẩm:
- Giữ ẩm da, giảm cảm giác ngứa, khô rát.

3. Điều trị triệu chứng nghiêm trọng:

Corticosteroid đường uống hoặc tiêm:
- Prednisolone, methylprednisolone: Giảm viêm mạnh trong các phản ứng nặng.
Điều trị SJS/TEN:
- Nhập viện chăm sóc đặc biệt, điều trị tại khoa bỏng nếu cần.
- Truyền dịch, điện giải, kháng sinh dự phòng nhiễm trùng.
Sốc phản vệ:
- Tiêm adrenaline ngay lập tức.
- Sau đó, truyền dịch, thở oxy, và dùng corticosteroid đường tiêm tại bệnh viện.

V. Phòng ngừa dị ứng da do thuốc

1. Kiểm tra tiền sử dị ứng:

Cung cấp thông tin chi tiết về các loại thuốc từng gây dị ứng cho bác sĩ.

2. Không tự ý dùng thuốc:

Chỉ dùng thuốc theo chỉ định, đặc biệt với các thuốc có nguy cơ cao.

3. Xét nghiệm dị ứng thuốc:

Test da hoặc xét nghiệm máu để xác định dị ứng, đặc biệt trước khi sử dụng các loại thuốc có nguy cơ cao (penicillin, cản quang).

4. Đeo vòng tay cảnh báo y tế:

Ghi rõ loại thuốc dị ứng để nhân viên y tế nhận biết trong trường hợp khẩn cấp.

Dị ứng da do thuốc có thể nguy hiểm nếu không xử lý kịp thời. Việc nhận biết sớm và xử trí đúng cách là chìa khóa đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Da liễu, Những điều cần biết, Sức khỏe