Phẫu thuật thay khớp gối là một biện pháp can thiệp quan trọng nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống cho những bệnh nhân bị thoái hóa khớp hoặc tổn thương khớp nghiêm trọng. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tối ưu, chương trình vật lý trị liệu phục hồi chức năng đóng vai trò không thể thiếu trong việc hỗ trợ bệnh nhân phục hồi vận động, giảm đau và tái hòa nhập với các hoạt động hàng ngày.
- Giảm đau và sưng nề:
- Kiểm soát đau và viêm tại khu vực phẫu thuật để bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn.
- Khôi phục phạm vi vận động:
- Tăng cường khả năng gập, duỗi của khớp gối để đạt được phạm vi vận động bình thường.
- Tăng sức mạnh cơ bắp:
- Tăng cường sức mạnh cơ xung quanh khớp gối, đặc biệt là cơ tứ đầu đùi (quadriceps).
- Cải thiện thăng bằng và khả năng đi lại:
- Đảm bảo bệnh nhân có thể tự đi lại mà không cần hỗ trợ.
- Tái hòa nhập các hoạt động hàng ngày:
- Đưa bệnh nhân trở lại các hoạt động thường nhật và thể dục thể thao nếu có thể.
- Giai đoạn 1: Giai đoạn đầu sau phẫu thuật (0-2 tuần)
- Mục tiêu:
- Kiểm soát đau và viêm.
- Bắt đầu vận động nhẹ để ngăn ngừa cứng khớp.
- Phương pháp:
- Vận động thụ động:
- Sử dụng thiết bị vận động thụ động liên tục (Continuous Passive Motion – CPM) để giúp gập và duỗi khớp nhẹ nhàng.
- Chườm lạnh:
- Áp dụng chườm lạnh để giảm sưng và đau.
- Bài tập cơ bản:
- Co cơ tĩnh (isometric exercises) cho cơ tứ đầu đùi và cơ mông.
- Gập bàn chân và ngón chân để tăng lưu thông máu.
- Vận động thụ động:
- Mục tiêu:
- Giai đoạn 2: Giai đoạn phục hồi sớm (2-6 tuần)
- Mục tiêu:
- Tăng cường phạm vi vận động và sức mạnh cơ bắp.
- Bắt đầu tập đứng và đi lại.
- Phương pháp:
- Bài tập vận động khớp:
- Tập gập và duỗi gối chủ động với sự hỗ trợ nếu cần.
- Sử dụng ghế hoặc giường để hỗ trợ các bài tập gập gối.
- Tăng cường sức mạnh:
- Bài tập nâng thẳng chân khi nằm (Straight Leg Raises).
- Tập đứng lên ngồi xuống nhẹ nhàng với ghế cao.
- Đi lại:
- Sử dụng khung tập đi hoặc nạng để hỗ trợ khi tập đi.
- Bài tập vận động khớp:
- Mục tiêu:
- Giai đoạn 3: Giai đoạn phục hồi chức năng nâng cao (6-12 tuần)
- Mục tiêu:
- Tăng cường sức mạnh, cải thiện thăng bằng và khả năng đi lại độc lập.
- Khôi phục phạm vi vận động hoàn toàn.
- Phương pháp:
- Bài tập sức mạnh nâng cao:
- Tập squat nửa chừng, tập bước lên bậc thang thấp.
- Tập với dây kháng lực để tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu và gân kheo.
- Cải thiện thăng bằng:
- Đứng một chân và giữ thăng bằng với sự hỗ trợ.
- Tập thăng bằng trên bề mặt không ổn định (như thảm mềm).
- Tập đi:
- Đi bộ trên máy hoặc ngoài trời với tốc độ tăng dần.
- Bài tập sức mạnh nâng cao:
- Mục tiêu:
- Giai đoạn 4: Giai đoạn tái hòa nhập (3-6 tháng)
- Mục tiêu:
- Phục hồi hoàn toàn khả năng vận động và tham gia các hoạt động thể chất.
- Phương pháp:
- Tăng cường vận động chuyên sâu:
- Chạy bộ nhẹ nhàng (nếu được bác sĩ cho phép).
- Tham gia các bài tập aerobic nhẹ nhàng như bơi lội hoặc đạp xe.
- Tập thể thao:
- Tập luyện chuyên biệt dành cho các môn thể thao phù hợp, như golf hoặc yoga.
- Tăng cường vận động chuyên sâu:
- Mục tiêu:
- Tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia:
- Bệnh nhân cần tuân thủ chặt chẽ lộ trình và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
- Theo dõi các dấu hiệu bất thường:
- Báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện sưng, đau tăng hoặc khó khăn khi vận động.
- Duy trì động lực:
- Phục hồi chức năng là một quá trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực từ phía bệnh nhân.
Chương trình vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau phẫu thuật thay khớp gối không chỉ giúp cải thiện chức năng vận động mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Sự kết hợp giữa phương pháp điều trị khoa học, sự hỗ trợ từ gia đình và nỗ lực của bản thân bệnh nhân sẽ đảm bảo thành công trong quá trình phục hồi. Vai trò của bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng và kỹ thuật viên là không thể thiếu trong việc đồng hành cùng bệnh nhân trên hành trình này.
