Trào ngược dạ dày thực quản (GERD – Gastroesophageal Reflux Disease) là một tình trạng phổ biến ở trẻ em, đặc trưng bởi sự trào ngược của axit và thức ăn từ dạ dày lên thực quản. Trong khi trào ngược sinh lý là hiện tượng bình thường ở trẻ sơ sinh và thường tự khỏi, GERD lại là một bệnh lý cần điều trị, đặc biệt khi gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hoặc biến chứng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin toàn diện về bệnh lý này và cách chăm sóc trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản.
1. Tổng quan về bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản
1.1. Định Nghĩa
Trào ngược dạ dày thực quản là hiện tượng dịch vị dạ dày (axit, dịch mật) hoặc thức ăn trào ngược lên thực quản.
- Trào ngược sinh lý: Thường gặp ở trẻ sơ sinh do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, biểu hiện bằng tình trạng nôn trớ nhẹ, không kèm theo biến chứng.
- GERD: Là tình trạng bệnh lý khi trào ngược gây ra các triệu chứng dai dẳng hoặc biến chứng như viêm thực quản, viêm tai giữa hoặc các vấn đề hô hấp.
1.2. Nguyên Nhân
- Yếu tố giải phẫu: Cơ vòng thực quản dưới (LES) chưa phát triển hoàn chỉnh hoặc hoạt động không hiệu quả.
- Dạ dày rỗng chậm: Làm tăng áp lực trong dạ dày, thúc đẩy trào ngược.
- Các yếu tố nguy cơ khác:
- Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân.
- Các bệnh lý đi kèm như dị tật bẩm sinh ở đường tiêu hóa hoặc hệ thần kinh.
- Thói quen ăn uống không phù hợp, như cho trẻ ăn quá nhiều hoặc nằm ngay sau khi ăn.
2. Triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em
2.1. Ở Trẻ Sơ Sinh Và Nhũ Nhi
- Nôn trớ nhiều lần trong ngày.
- Khóc quấy, khó chịu sau khi ăn.
- Ngừng bú, chậm tăng cân.
- Ho kéo dài, khò khè hoặc khó thở, đặc biệt vào ban đêm.
- Ngủ không yên, hay giật mình.
2.2. Ở Trẻ Lớn
- Cảm giác nóng rát ở ngực (ợ nóng).
- Ợ chua, có vị axit trong miệng.
- Buồn nôn hoặc đau bụng, đặc biệt sau bữa ăn.
- Ho mãn tính, viêm họng hoặc khàn tiếng.
- Khó nuốt, cảm giác thức ăn mắc kẹt trong cổ họng.
3. Biến chứng của trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em
Nếu không được điều trị, GERD có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:
- Viêm thực quản: Tình trạng viêm, loét niêm mạc thực quản do tiếp xúc với axit dạ dày.
- Hẹp thực quản: Do mô sẹo hình thành sau viêm, gây khó nuốt.
- Hội chứng Barret thực quản: Thay đổi tiền ung thư ở niêm mạc thực quản, hiếm gặp ở trẻ em nhưng cần cảnh giác.
- Biến chứng hô hấp: Ho mãn tính, viêm phổi do hít phải dịch trào ngược.
6. Chăm sóc trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản
6.1. Đối Với Trẻ Sơ Sinh Và Nhũ Nhi
- Dinh dưỡng hợp lý:
- Sử dụng sữa công thức dành riêng cho trẻ bị trào ngược (AR formula).
- Điều chỉnh lượng sữa phù hợp với nhu cầu của trẻ.
- Tư thế sau ăn: Giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng, kê cao đầu giường khi ngủ.
6.2. Đối Với Trẻ Lớn
- Hướng dẫn trẻ ăn uống chậm rãi, nhai kỹ.
- Tránh các thói quen xấu: Không để trẻ ăn quá no hoặc ăn khuya.
- Tạo môi trường ngủ thoải mái: Kê cao đầu giường khoảng 15–20 cm để giảm trào ngược.
6.3. Hỗ Trợ Tinh Thần
- GERD có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ. Do đó, cha mẹ cần tạo không khí thoải mái, động viên và hỗ trợ trẻ trong quá trình điều trị.
7. Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em
- Theo dõi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt: Tránh cho trẻ tiêu thụ thực phẩm có hại và xây dựng lối sống lành mạnh.
- Thực hiện khám sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các dấu hiệu trào ngược và điều trị kịp thời.
- Hướng dẫn trẻ thói quen ăn uống đúng cách: Ngồi thẳng lưng khi ăn, tránh vận động mạnh ngay sau bữa ăn.
Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là một bệnh lý cần được quan tâm và quản lý chặt chẽ để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Sự phối hợp chặt chẽ giữa cha mẹ, thầy thuốc và cộng đồng sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ, từ đó tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Chăm sóc và phòng ngừa đúng cách không chỉ giúp kiểm soát bệnh mà còn mang lại sức khỏe bền vững cho trẻ trong tương lai.
