Tật khúc xạ là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra suy giảm thị lực ở trẻ em. Các tật khúc xạ bao gồm cận thị, viễn thị, và loạn thị. Khi mắt không thể hội tụ ánh sáng đúng cách trên võng mạc, thị lực của trẻ sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến khó khăn trong học tập, vận động và giao tiếp. Việc phát hiện và can thiệp sớm là yếu tố quan trọng giúp trẻ có được thị lực tốt hơn, đảm bảo sự phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí tuệ.
Bài viết này sẽ đi sâu vào các loại tật khúc xạ thường gặp ở trẻ em, nguyên nhân, biểu hiện, cách chẩn đoán và các phương pháp điều trị phù hợp nhằm giúp trẻ khắc phục các vấn đề về thị lực một cách hiệu quả.
Các loại tật khúc xạ ở trẻ em
Cận thị (Myopia)
Cận thị là tình trạng mà trẻ nhìn rõ các vật gần nhưng gặp khó khăn khi nhìn xa. Nguyên nhân phổ biến là do nhãn cầu quá dài hoặc giác mạc có độ cong lớn hơn bình thường, khiến ánh sáng không thể hội tụ chính xác trên võng mạc mà hội tụ trước võng mạc.
- Biểu hiện: Trẻ cận thị thường có dấu hiệu nheo mắt, cúi sát vào sách vở hoặc tivi để nhìn rõ hơn. Chúng có thể phàn nàn về việc không thấy rõ bảng khi ngồi học xa, hoặc gặp khó khăn khi tham gia các hoạt động ngoài trời.
- Nguyên nhân: Cận thị thường có yếu tố di truyền, nếu bố mẹ cận thị, nguy cơ trẻ bị cận thị sẽ cao hơn. Ngoài ra, việc sử dụng mắt ở cự ly gần trong thời gian dài, như đọc sách, xem tivi, hoặc sử dụng điện thoại, máy tính cũng góp phần làm tăng tỷ lệ mắc cận thị.
Viễn thị (Hyperopia)
Ngược lại với cận thị, trẻ bị viễn thị có thể nhìn xa rõ ràng nhưng lại gặp khó khăn khi nhìn gần. Trong trường hợp viễn thị, ánh sáng đi qua mắt sẽ hội tụ sau võng mạc thay vì ngay trên võng mạc. Viễn thị ở trẻ em thường được coi là một phần của quá trình phát triển và có thể tự cải thiện khi trẻ lớn lên.
- Biểu hiện: Trẻ viễn thị thường dễ bị mỏi mắt khi đọc sách hoặc tập trung vào các vật ở gần. Các dấu hiệu khác bao gồm đau đầu, mệt mỏi sau khi học bài hoặc đọc sách trong thời gian dài.
- Nguyên nhân: Viễn thị có thể do bẩm sinh hoặc do di truyền. Trẻ sinh non hoặc có tiền sử gia đình mắc viễn thị thường có nguy cơ cao hơn.
Loạn thị (Astigmatism)
Loạn thị xảy ra khi giác mạc hoặc thủy tinh thể của trẻ không có hình dạng đều, làm cho ánh sáng phân tán không đều trên võng mạc, dẫn đến việc nhìn mờ cả khi nhìn xa và nhìn gần.
- Biểu hiện: Trẻ bị loạn thị có thể nhìn mờ hoặc biến dạng hình ảnh, khiến chúng gặp khó khăn trong việc phân biệt các chi tiết. Trẻ có thể kêu ca về việc đau mắt, mỏi mắt hoặc nhìn hình ảnh méo mó, đặc biệt là khi nhìn lâu.
- Nguyên nhân: Loạn thị thường là do cấu trúc bẩm sinh của giác mạc hoặc thủy tinh thể không đều. Nó có thể xảy ra đồng thời với cận thị hoặc viễn thị.
Phương pháp chẩn đoán các tật khúc xạ ở trẻ em
Việc chẩn đoán tật khúc xạ ở trẻ em thường bao gồm một loạt các bước kiểm tra mắt và đo thị lực. Những phương pháp phổ biến gồm:
Đo thị lực (Visual acuity test)
Đây là phương pháp cơ bản nhất để đánh giá khả năng nhìn của trẻ. Trẻ sẽ được yêu cầu đọc hoặc chỉ ra các ký tự, hình ảnh từ bảng đo thị lực ở khoảng cách khác nhau để xác định mức độ suy giảm thị lực.
Khám khúc xạ (Refraction test)
Phương pháp này giúp xác định chính xác loại và mức độ tật khúc xạ mà trẻ mắc phải. Bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ chuyên dụng như đèn soi đáy mắt và máy đo khúc xạ để đánh giá cách mắt hội tụ ánh sáng.
Khám mắt toàn diện
Ngoài việc đo thị lực và khúc xạ, trẻ còn được kiểm tra các phần khác của mắt như giác mạc, thủy tinh thể và võng mạc để loại trừ các vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến thị lực.
Các phương pháp điều trị và khắc phục
Kính đeo
Kính đeo là phương pháp điều trị phổ biến nhất cho các tật khúc xạ ở trẻ em. Kính cận, kính viễn hoặc kính loạn được thiết kế để điều chỉnh sự khúc xạ của ánh sáng, giúp trẻ nhìn rõ hơn. Việc lựa chọn loại kính và độ kính phù hợp phụ thuộc vào mức độ tật khúc xạ của trẻ và cần được thay đổi định kỳ khi trẻ lớn lên.
Kính áp tròng (Contact lenses)
Kính áp tròng có thể là một lựa chọn thay thế cho kính đeo, đặc biệt là với các trẻ lớn hoặc thanh thiếu niên. Tuy nhiên, việc sử dụng kính áp tròng đòi hỏi trẻ phải có kỹ năng vệ sinh và bảo quản kính đúng cách để tránh nhiễm trùng mắt.
Ortho-K (Orthokeratology)
Đây là phương pháp điều trị không phẫu thuật bằng cách sử dụng kính áp tròng đặc biệt đeo vào ban đêm để định hình lại giác mạc tạm thời. Phương pháp này có thể giúp làm chậm tiến triển của cận thị ở trẻ em.
Phẫu thuật khúc xạ (Refractive surgery)
Phẫu thuật khúc xạ như LASIK hoặc PRK là phương pháp được sử dụng để điều chỉnh tật khúc xạ ở người trưởng thành. Tuy nhiên, phương pháp này hiếm khi được khuyến nghị cho trẻ em do mắt của trẻ vẫn đang phát triển.
Các phương pháp phòng ngừa cận thị tiến triển
Với tình trạng cận thị, việc ngăn ngừa tiến triển là rất quan trọng. Các biện pháp phòng ngừa gồm:
- Tăng cường thời gian hoạt động ngoài trời: Nghiên cứu cho thấy rằng trẻ em dành nhiều thời gian hoạt động ngoài trời có nguy cơ mắc cận thị thấp hơn.
- Hạn chế thời gian sử dụng thiết bị điện tử: Việc sử dụng máy tính, điện thoại trong thời gian dài có thể tăng nguy cơ phát triển tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị.
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Dinh dưỡng đầy đủ vitamin và khoáng chất có lợi cho sự phát triển của mắt, đặc biệt là vitamin A, E và C, giúp bảo vệ mắt khỏi các tổn thương và suy giảm thị lực.
Kết luận
Tật khúc xạ là một trong những vấn đề thị lực phổ biến ở trẻ em, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống học tập và phát triển của trẻ. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách không chỉ giúp cải thiện thị lực mà còn ngăn chặn sự tiến triển của các tật khúc xạ. Bố mẹ và giáo viên cần chú ý theo dõi các dấu hiệu suy giảm thị lực ở trẻ để có thể đưa trẻ đến khám mắt kịp thời, từ đó đảm bảo một sự phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
