Lũ lụt là một hiện tượng thiên tai phổ biến ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các khu vực nhiệt đới như Việt Nam. Mùa mưa bão và lũ lụt không chỉ gây ra thiệt hại về tài sản và tính mạng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự bùng phát của nhiều loại bệnh tật. Khi nước lũ dâng cao, các nguồn nước bị ô nhiễm bởi chất thải, hóa chất và vi khuẩn, từ đó gia tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm, bệnh về da và bệnh do côn trùng gây ra. Việc hiểu rõ những nguy cơ bệnh tật này và thực hiện các biện pháp phòng ngừa kịp thời là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Những nguy cơ bệnh tật có thể xảy ra sau mùa lũ lụt
Bệnh truyền nhiễm qua đường nước
Nước lũ có thể chứa rất nhiều tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và các chất thải độc hại từ môi trường. Khi tiếp xúc hoặc sử dụng nước bị ô nhiễm, con người dễ mắc phải các bệnh truyền nhiễm qua đường nước, bao gồm:
- Tiêu chảy cấp: Tiêu chảy là một trong những bệnh phổ biến nhất sau lũ lụt. Nguyên nhân chủ yếu do vi khuẩn Escherichia coli (E. coli), Salmonella, và Shigella có trong nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm. Bệnh tiêu chảy có thể gây mất nước nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ em và người cao tuổi.
- Bệnh tả: Tả là một bệnh nhiễm khuẩn nguy hiểm do vi khuẩn Vibrio cholerae gây ra. Bệnh lây lan qua việc tiêu thụ nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm. Người mắc bệnh tả có thể bị tiêu chảy nặng, dẫn đến mất nước nhanh chóng và có nguy cơ tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
- Viêm gan A: Viêm gan A là một bệnh do virus gây ra, chủ yếu lây truyền qua đường tiêu hóa, khi ăn uống phải thực phẩm hoặc nước nhiễm virus. Viêm gan A gây viêm gan cấp tính, với triệu chứng như sốt, mệt mỏi, buồn nôn và vàng da.
Bệnh ngoài da
Nước lũ bẩn và ẩm ướt tạo điều kiện lý tưởng cho các bệnh ngoài da phát triển, đặc biệt khi người dân phải tiếp xúc lâu dài với nước. Các bệnh phổ biến bao gồm:
- Nấm da: Nấm da thường xuất hiện khi da bị ngâm nước lâu ngày và ẩm ướt. Các vùng da bị nấm có thể xuất hiện vết đỏ, ngứa ngáy và bong tróc. Nếu không được điều trị kịp thời, nấm da có thể lây lan rộng và gây khó chịu cho người bệnh.
- Viêm da tiếp xúc: Viêm da có thể do tiếp xúc với hóa chất hoặc vi khuẩn có trong nước lũ. Biểu hiện thường thấy là vùng da tiếp xúc bị ngứa, đỏ và có thể xuất hiện mụn nước.
Bệnh do côn trùng gây ra
Lũ lụt khiến môi trường sống của côn trùng như muỗi, ruồi phát triển mạnh, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm do côn trùng truyền như:
- Sốt xuất huyết: Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra và được truyền qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti. Sau lũ lụt, nước tù đọng là môi trường lý tưởng cho muỗi sinh sản. Bệnh sốt xuất huyết có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như chảy máu nội tạng và sốc nếu không được điều trị kịp thời.
- Sốt rét: Bệnh sốt rét do ký sinh trùng Plasmodium gây ra và lây truyền qua muỗi Anopheles. Triệu chứng bao gồm sốt cao, rét run và đau đầu. Nếu không được điều trị, sốt rét có thể gây tử vong do các biến chứng như thiếu máu nặng và tổn thương cơ quan nội tạng.
Bệnh do chuột và động vật hoang dã lây truyền
Sau mùa lũ, chuột và động vật hoang dã thường tìm đến những khu vực khô ráo, gần khu dân cư để trú ngụ. Chúng mang theo nhiều loại vi khuẩn và virus nguy hiểm, đặc biệt là:
- Bệnh leptospirosis: Đây là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Leptospira gây ra, lây lan qua việc tiếp xúc với nước hoặc đất bị ô nhiễm bởi nước tiểu của chuột hoặc động vật hoang dã. Bệnh có thể gây sốt cao, đau cơ và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến viêm gan, suy thận, và xuất huyết.
Các vấn đề về sức khỏe tâm thần
Bên cạnh các bệnh lý thể chất, lũ lụt cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của người dân. Những người mất nhà cửa, tài sản hoặc người thân do lũ lụt thường dễ bị căng thẳng, lo âu, trầm cảm và rối loạn stress sau chấn thương (PTSD).
Cách phòng ngừa bệnh tật sau mùa lũ lụt
Để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng sau lũ lụt, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa là vô cùng cần thiết.
Phòng ngừa bệnh truyền nhiễm qua đường nước
- Đảm bảo nguồn nước sạch: Sử dụng nước sạch để uống, nấu ăn và vệ sinh cá nhân. Nếu nguồn nước bị ô nhiễm, cần lọc và đun sôi nước trước khi sử dụng hoặc sử dụng các chất khử trùng như Cloramin B để làm sạch nước.
- Thực hiện vệ sinh cá nhân đúng cách: Rửa tay bằng xà phòng sau khi tiếp xúc với nước lũ, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Vệ sinh thực phẩm kỹ lưỡng trước khi chế biến và tránh ăn thức ăn không rõ nguồn gốc.
- Quản lý chất thải: Đảm bảo rác thải, chất thải sinh hoạt được xử lý đúng cách để tránh ô nhiễm nguồn nước.
Phòng ngừa bệnh ngoài da
- Tránh tiếp xúc lâu với nước lũ: Hạn chế tối đa việc ngâm mình trong nước lũ. Nếu phải làm việc trong môi trường ẩm ướt, hãy mặc đồ bảo hộ như ủng, găng tay để tránh tiếp xúc trực tiếp với nước.
- Giữ vệ sinh da: Thay quần áo và tắm rửa sạch sẽ sau khi tiếp xúc với nước lũ. Sử dụng xà phòng kháng khuẩn để ngăn ngừa các bệnh về da.
Phòng ngừa bệnh do côn trùng gây ra
- Loại bỏ nơi trú ngụ của côn trùng: Xử lý các điểm nước tù đọng xung quanh nhà để ngăn chặn muỗi sinh sản. Sử dụng lưới chống muỗi ở cửa sổ và cửa ra vào, đồng thời sử dụng các biện pháp phòng chống muỗi như dùng màn khi ngủ.
- Sử dụng thuốc chống côn trùng: Bôi thuốc chống muỗi lên da và quần áo khi phải ra ngoài hoặc làm việc ở khu vực có nguy cơ cao.
Phòng ngừa bệnh do chuột và động vật hoang dã
- Giữ vệ sinh môi trường sống: Đảm bảo nhà cửa và khu vực xung quanh sạch sẽ, không để thức ăn thừa và rác thải gần nhà để tránh thu hút chuột và động vật hoang dã.
- Sử dụng đồ bảo hộ: Khi tiếp xúc với nước lũ hoặc làm việc ở khu vực có nguy cơ nhiễm leptospirosis, cần đeo găng tay và ủng để tránh tiếp xúc trực tiếp với vi khuẩn trong nước hoặc đất.
Hỗ trợ sức khỏe tâm thần
- Tư vấn tâm lý: Những người bị ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt cần được tiếp cận với dịch vụ tư vấn tâm lý để giúp họ vượt qua khó khăn và khủng hoảng.
- Hỗ trợ cộng đồng: Việc tổ chức các hoạt động hỗ trợ cộng đồng và xây dựng mối liên kết giữa các gia đình bị ảnh hưởng cũng giúp giảm bớt cảm giác cô đơn, lo âu và tăng cường tinh thần đoàn kết.
Kết luận
Mùa lũ lụt không chỉ gây ra thiệt hại về tài sản và môi trường mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người. Các bệnh tật phát sinh sau lũ lụt, từ bệnh truyền nhiễm qua đường nước, bệnh ngoài da, đến bệnh do côn trùng và chuột lây truyền, đều có thể dẫn đến những hệ quả nguy hiểm nếu không được phòng ngừa kịp thời. Việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa, duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường, cũng như nâng cao nhận thức cộng đồng là yếu tố then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe sau mùa lũ lụt.
