Sốt xuất huyết (SXH) là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là ở Việt Nam. Bệnh do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Chăm sóc người bệnh SXH đúng cách là một yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và tử vong. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn toàn diện về chăm sóc sức khỏe người bệnh SXH, từ triệu chứng đến điều trị và phục hồi.
1. Triệu chứng và diễn tiến bệnh sốt xuất huyết
SXH có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau và thường chia thành ba giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm, và giai đoạn hồi phục.
- Giai đoạn sốt: Bệnh nhân thường bắt đầu với sốt cao đột ngột (39-40°C) kéo dài từ 2 đến 7 ngày. Các triệu chứng kèm theo có thể là đau đầu, đau sau hốc mắt, mệt mỏi, đau khớp và cơ, nổi ban đỏ, buồn nôn, và xuất hiện các nốt xuất huyết nhỏ trên da.
- Giai đoạn nguy hiểm: Diễn ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh, đây là giai đoạn quan trọng khi tình trạng thoát dịch có thể xảy ra, gây ra suy giảm huyết áp, sốc, và rối loạn đông máu. Các dấu hiệu cảnh báo như chảy máu cam, xuất huyết đường tiêu hóa, nôn ra máu, đau bụng dữ dội, hoặc lạnh tay chân cần được theo dõi cẩn thận.
- Giai đoạn hồi phục: Thường diễn ra sau giai đoạn nguy hiểm, khi bệnh nhân bắt đầu dần dần hạ sốt và phục hồi. Tuy nhiên, việc theo dõi và chăm sóc trong giai đoạn này vẫn cần được đảm bảo để tránh tình trạng suy nhược kéo dài và nguy cơ tái phát.
2. Phương pháp điều trị và chăm sóc người bệnh
Sốt xuất huyết hiện chưa có thuốc đặc trị, và việc chăm sóc chủ yếu dựa vào việc điều trị triệu chứng và hỗ trợ người bệnh qua giai đoạn nguy hiểm.
a. Theo dõi sát các dấu hiệu bệnh
Việc theo dõi sát sao các dấu hiệu của SXH là vô cùng quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn nguy hiểm khi các biến chứng như sốc hoặc chảy máu có thể xảy ra. Người chăm sóc cần chú ý đến:
- Sốt cao và sự thay đổi nhiệt độ cơ thể: Bệnh nhân cần được kiểm tra nhiệt độ thường xuyên. Nếu sốt quá cao, cần sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ. Các loại thuốc như paracetamol được khuyến cáo, tránh dùng aspirin hoặc ibuprofen do nguy cơ gây chảy máu.
- Lượng nước tiểu: Đảm bảo bệnh nhân đi tiểu đều đặn và màu nước tiểu trong. Lượng nước tiểu giảm có thể là dấu hiệu cảnh báo thoát dịch.
- Dấu hiệu chảy máu: Kiểm tra da, niêm mạc miệng, mũi xem có dấu hiệu xuất huyết hay không.
b. Bù nước và điện giải
Một trong những biến chứng nguy hiểm của SXH là tình trạng mất dịch qua các mao mạch. Do đó, việc bổ sung đủ nước và điện giải là cực kỳ quan trọng. Người bệnh nên được uống nhiều nước, đặc biệt là nước oresol hoặc nước dừa để bù điện giải. Các loại nước trái cây như cam, chanh cũng có thể được sử dụng để bổ sung vitamin C, giúp nâng cao sức đề kháng.
c. Chế độ dinh dưỡng
- Dinh dưỡng hợp lý: Trong quá trình mắc bệnh, bệnh nhân thường bị mất cảm giác ăn uống do sốt cao và mệt mỏi. Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng vẫn rất quan trọng. Người bệnh nên ăn các thức ăn dễ tiêu như cháo, súp, hoặc các món ăn loãng khác. Tránh các loại thức ăn có nhiều dầu mỡ, cay nóng, hoặc quá mặn.
- Bổ sung vitamin: Đặc biệt là vitamin C và kẽm, giúp tăng cường sức đề kháng cho người bệnh.
d. Nghỉ ngơi
Nghỉ ngơi tuyệt đối là một phần quan trọng trong quá trình hồi phục của người bệnh SXH. Việc vận động mạnh có thể làm gia tăng nguy cơ chảy máu nội, vì vậy người bệnh cần được nghỉ ngơi tại giường trong suốt giai đoạn nguy hiểm của bệnh. Sau khi hạ sốt, cần theo dõi tiếp tục trong 24-48 giờ để đảm bảo không xảy ra biến chứng.
3. Khi nào cần nhập viện?
SXH thường có thể được điều trị tại nhà trong trường hợp nhẹ. Tuy nhiên, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Nôn ói nhiều, không ăn uống được
- Đau bụng dữ dội hoặc sưng bụng
- Xuất huyết nặng: chảy máu cam, nôn ra máu, đi ngoài ra máu
- Tình trạng lơ mơ, bứt rứt, khó thở
- Hạ huyết áp, tay chân lạnh hoặc không có mồ hôi
4. Phòng ngừa và kiểm soát muỗi gây bệnh
Muỗi Aedes aegypti là tác nhân chính gây lây lan virus Dengue, do đó việc kiểm soát muỗi và phòng tránh bị muỗi đốt là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa SXH.
a. Diệt muỗi và lăng quăng
- Dọn dẹp các khu vực nước đọng quanh nhà, vì đây là nơi muỗi sinh sản.
- Sử dụng các biện pháp phun thuốc diệt muỗi định kỳ.
b. Sử dụng biện pháp chống muỗi
- Đeo quần áo dài tay và sử dụng kem chống muỗi khi ra ngoài, đặc biệt là vào sáng sớm và chiều tối, khi muỗi Aedes hoạt động mạnh nhất.
- Sử dụng màn khi ngủ, ngay cả vào ban ngày, để tránh muỗi đốt.
5. Chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người bệnh
Mắc SXH không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn có thể gây ra sự lo lắng, căng thẳng cho người bệnh. Do đó, việc hỗ trợ tinh thần là một phần quan trọng trong quá trình điều trị:
- Động viên: Người bệnh cần được trấn an rằng SXH có thể được điều trị hiệu quả nếu phát hiện và xử lý kịp thời.
- Hỗ trợ tâm lý: Gia đình và người chăm sóc nên tạo điều kiện thoải mái, yên tĩnh, giúp bệnh nhân có thể nghỉ ngơi tốt hơn.
Chăm sóc sức khỏe cho người bệnh sốt xuất huyết đòi hỏi sự kiên nhẫn, cẩn thận, và hiểu biết đúng đắn về diễn tiến của bệnh. Bên cạnh việc theo dõi và chăm sóc triệu chứng, việc phòng ngừa và kiểm soát muỗi cũng đóng vai trò quyết định trong việc ngăn chặn sự lây lan của bệnh. Người bệnh cần được theo dõi cẩn thận, đặc biệt là trong giai đoạn nguy hiểm, và đến bệnh viện ngay khi có các dấu hiệu biến chứng. Với sự chăm sóc đúng cách, phần lớn bệnh nhân sốt xuất huyết có thể hồi phục hoàn toàn mà không gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.
